De grensoverschrijdende rivieren Vecht en Dinkel vormen al eeuwen een verbindende factor tussen Nederland en Duitsland. De rivieren trekken zich niks aan van landsgrenzen en kronkelen soms over de landsgrens. Samenwerking op het gebied van verschillende thema’s zoals hoogwaterveiligheid, recreatie, natuur en regionale economie kunnen daardoor niet uitblijven. In het INTERREG-project LIVING Vecht-Dinkel wordt sinds 2017 gewerkt aan concrete maatregelen die het waterbeheer klimaatbestendig maken en het toeristisch gebruik van het Vecht-Dinkelgebied versterkt. De EUREGIO ging met projectleider Piet van Erp van Waterschap Vechtstromen in gesprek om meer te weten te komen over de maatregelen die in het project werden uitgevoerd.
EUREGIO: Waarom zijn de rivieren de Vecht en de Dinkel zo belangrijk voor de inwoners en het bedrijfsleven van deze regio?
Piet van Erp: De Dinkel en Vecht voeren veel water af en hebben een belangrijk functie voor de afvoer van water uit het gehele stroomgebied in zowel Nederland als Duitsland. Daarnaast waren de Dinkel, en in mindere mate ook de Vecht in het verleden belangrijk voor de vruchtbaarheid van de grond. Als de Dinkel overstroomde, zette hij slib af. Deze slib levert vruchtbare grond, dit was erg belangrijk voor de landbouw. De Dinkel is nog steeds heel natuurlijk, er is weinig aangepast door de mens. Hierdoor is er nog een zeer zeldzame flora en fauna aanwezig. Omdat de Dinkel nog zo natuurlijk is, overstroomt hij ook nog regelmatig. Naast de slib voor boeren, levert dit afkalving van de oevers en zandafzettingen op. Voor bijvoorbeeld de Ijsvogel, die in andere gebieden bijna nooit gezien wordt, zijn deze oeverkalvingen en zandafzettingen belangrijk voor het bouwen van nesten en dus voor het voortbestaan. Door de mooie natuur en de natuurlijke landbouw is zowel het Dinkeldal als het Vechtdal aantrekkelijk voor de toeristen waardoor het bedrijfsleven hier de vruchten van plukt. De Vecht en Dinkel liggen in het Vechtdal en Dinkeldal, dat is voor de bewoners belangrijk omdat ze zich hiermee graag verbinden. Producten uit het Dinkel en Vechtdal verkopen ook goed wanneer ze het label “Dinkeldal” of ‘’Vechtdal’’ krijgen.
EUREGIO: Op de website van Waterschap Vechtstromen wordt aangegeven dat 80% van ons grondgebied in bezit is van particulieren, grondeigenaren en bedrijven. Daarom zou een verandering van het klimaat een gezamenlijke inzet van meerdere partijen vragen. Hoe gaan jullie daar in het Living-project mee om? Is er voldoende draagvlak aan beide kanten van de grens?
Presentatie Piet van Erp ©INTERREG Deutschland-Nederland
Piet van Erp: Het waterschap besteed veel aandacht aan klimaatadaptatie en klimaatbewustzijn. In Engeland wordt het waterbewustzijn positief bevorderd o.a. door het organiseren van waterfestivals bijvoorbeeld langs een rivier waarbij activiteiten in en rond het water georganiseerd worden. Zo ontstaat er onder de bevolking meer aandacht voor water, waardoor de relevantie beter zichtbaar wordt. Dit moedigt grondeigenaren, maar ook lagere overheden, aan om actie te ondernemen op klimaatgebied. De overstromingen in Limburg hebben eenzelfde effect. Mensen schrikken van een overstroming en beseffen pas na hevige overstromingen dat er iets aan het klimaat gedaan moet worden. Overheden en ambtenaren zijn over het algemeen makkelijk te bereiken, voor het bereiken van de burger moet meer moeite gedaan worden. Misschien kunnen waterfestivals hier een bijdrage aan leveren.
Projectmeeting ©Living Vecht-Dinkel
EUREGIO: Het Living-project bouwt voort op o.a. de doelstellingen van de Vechtvisie, waarin toerisme ook een belangrijke rol speelt. Dat is ook terug te zien bij toeristische activiteiten, zoals de fietsroute en de ‘Elfde Toren’ die in het project werden gerealiseerd. Waarom hoort toerisme bij de doelen van de vechtvisie?
Piet van Erp: De Vecht is meer dan water. Voor recreatie speelt de Vecht in Nederland en Duitsland een belangrijke rol mede door de unieke natuur met veel zeldzame planten. Bovendien hebben langs de Vecht veel campings zich gevestigd. In Ommen heb je zelfs een camping die dient als groot waterparadijs waar mensen kunnen zwemmen in de Vecht en waterspellen kunnen doen. Zomers gaan daardoor vele mensen op vakantie naar plaatsen als Ommen die vervolgens ook weer het gebied in trekken en geld uitgeven bij plaatselijke winkels, restaurants of gaan varen op de Vecht. Er is ook een tweetal Vechtezompen (Gramsbergen en in Laar) die van Nederland naar Duitsland varen en omgekeerd.
EUREGIO: We krijgen steeds vaker te maken met weersextremen, zoals extreme neerval. Hoe oefenen jullie met hoogwatersituaties en hoe pakken jullie dat grensoverschrijdend aan?
Piet van Erp: Er is een hoogwatervoorspelmodel dat berekent hoe hoog het water staat. Het model verzamelt data zoals waterstanden en kijkt naar weersvoorspellingen. Als het model ziet dat in een bepaald gebied, waar het water al hoog staat, veel regen gaat komen, kun je reageren. Als het model voorspelt dat een gebied gaat overstromen, kun je bijvoorbeeld het oppervlaktewater op voorhand al wegpompen of lozen, zodat sloten meer kunnen opvangen. Duitsland en Nederland hebben momenteel een ander model. De data wordt al wel gedeeld, maar de modellen werken los van elkaar. Er wordt aan gewerkt om één model te creëren, maar dat kost veel tijd. In het project Living Vecht Dinkel is veel aandacht besteed aan een goede interactie tussen het Nederlandse (Fews) en Duitse (Pantharei) hoogwatervoorspelmodel.
EUREGIO: Wat is volgens jullie de concrete meerwaarde van een Duits/Nederlandse samenwerking? Hoe zien jullie dat terug tijdens jullie werk?
Piet van Erp: Als Waterschap Vechtstromen is de Duits-Nederlandse samenwerking enorm belangrijk, omdat de rivieren grensoverschrijdend zijn, dus wij zijn ook afhankelijk van kennis en informatie van cijfers over de waterkwantiteit en waterkwaliteit uit Duitsland. We hebben heel veel monitoringsgegevens die we met elkaar uitwisselen. ‘’Onbekend, maakt onbemind’’ en dat willen we voorkomen. Dankzij dit soort projecten leren we elkaar steeds beter kennen en kunnen we ook rekening houden met elkaar. Nederlanders zijn soms wat directer en Duitsers gereserveerder, maar daar leer je mee om te gaan, dit verschilt dan ook weer per deelstaat.
EUREGIO: Hoe ziet grensoverschrijdende watersamenwerking er in de toekomst uit? Met welke partijen/sectoren zouden jullie bijvoorbeeld nog willen samenwerken?
Piet van Erp: Wij werken momenteel met Waterschap Rijn en IJssel en de 3 Duitse Kreisen; Steinfurt, Bentheim en Borken samen. Bij de start van het project hebben we ook gekeken naar de mogelijkheden om met natuurinstanties samen te werken. We hebben er toen voor gekozen om ons alleen op het thema water te focussen, zodat we ons volledig op waterbeheer konden richten. Toch zouden we in de toekomst kunnen overwegen om het overkoepelende thema natuur er wel bij te betrekken. We willen voorkomen dat we alleen maar kijken naar elkaar. We moeten zogezegd ook zelf voetballen (dus acties uitvoeren) en niet op de tribune gaan zitten.
Leren over de natuur ©Living Vecht-Dinkel
Opening ”Elfde Toren” ©Living Vecht-Dinkel
EUREGIO: De Dinkel tussen Losser en Gronau heeft een meer natuurlijke ligging gekregen en kan beter hoogwaterperiodes opvangen. Welke werkzaamheden waren nodig om deze ontwikkeling van de rivier te ondersteunen? En hoever zijn jullie hiermee?
Piet van Erp: Het project willen we eind dit jaar afronden. Het gaat heel goed, we hebben een soort voorzet aan de rivier gegeven die nu zelf een nieuwe loop heeft gevonden. Daardoor wordt de rivier op den duur weer een stuk natuurlijker, want in het verleden was de Dinkel nog vrij ingekaderd met betonmatten om de stad Gronau tegen hoogwater te beschermen. We hebben nu meer ruimte, waardoor we bij hevige regen het water uit de rivier makkelijker kwijt kunnen. De betonmatten zijn er nu voor een groot gedeelte uitgehaald en daardoor komen ook meer natuurprocessen tot stand. Om een beeld te krijgen van de werkzaamheden die hebben plaatsgevonden is de volgende video met dronebeelden gemaakt: https://www.vechtstromen.nl/buurt/projecten/dinkeldal/dinkel-zuid/updates/dinkel-zuid/dronebeelden-werkzaamheden-dinkel-zuid/
Het INTERREG VA – project ‘’LIVING Vecht-Dinkel‘’ wordt gefinancierd door de Europese Unie. Verder ondersteunden het Niedersächsische Ministerium für Bundes- und Europa angelegenheiten, het Wirtschaftsministerium des Landen NRW en de provincie Overijssel het project.