De EUREGIO, de Kreis Borken, de gemeente Oost Gelre en de gemeente Enschede zijn begonnen met een nieuw Interreg-project tegen de uitbuiting van arbeidsmigranten in de grensregio. Dat maakten de projectpartners op 30 augustus 2023 bekend tijdens een gezamenlijke persconferentie in Enschede. De afgelopen jaren werven uitzendbureaus steeds meer arbeidsmigranten, vooral uit Zuidoost-Europa, om bijvoorbeeld in de vleesindustrie of de logistiek te werken. De handhaving tegen slechte huisvestingsomstandigheden en buitensporige huurprijzen gaat bijzonder moeizaam wanneer woonplaats en werkplek zich aan verschillende kanten van de grens bevinden. De partners trekken nu samen op om hier verandering in te brengen.
Het aantal arbeidsmigranten in de grensregio is in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Door de krapte op de arbeidsmarkt is de vraag naar personeel groot. en is het door de krapte op de woningmarkt moeilijk om goede huisvesting voor nieuwe werknemers te vinden. Een groot verschil tussen vraag en aanbod dus, waar uitzendbureaus op zijn ingestapt door de werving van personeel en de huisvesting van arbeidsmigranten geheel te verzorgen.
Helaas is dit systeem gevoelig voor misbruik, doordat arbeidsmigranten tijdens hun verblijf zeer afhankelijk zijn van deze uitzendbureaus. Het komt voor dat uitzendbureaus loon inhouden, de sociale zekerheid niet op orde hebben, te hoge huren rekenen voor woningen met slechte hygiëne en zonder stroomvoorziening, of zelfs honderden euro’s per maand voor een matras vragen.
Een onhoudbare situatie, vindt ook burgemeester van Enschede Roelof Bleker:
“Arbeidsmigranten zijn hard nodig voor onze economie. Het werven en huisvesten van arbeidsmigranten door uitzendbureaus is een van de manieren waarmee wordt omgegaan met krapte op de arbeidsmarkt en de woningmarkt. We zien alleen al jaren kwalijke bijwerkingen van dit systeem. Sommige uitzendbureaus maken doelbewust gebruik van de zwakke positie van arbeidsmigranten. Het is goed dat we in Nederland en Duitsland wat aan deze uitbuiting proberen te doen. We zien hierin een verantwoordelijkheid om hier als lokale overheden vanuit onze eigen rol actie tegen te ondernemen.”
Misbruik van de grens
Bijzondere situaties ontstaan langs de grens, waar arbeidsmigranten regelmatig in dienst treden bij Nederlandse bedrijven, om vervolgens over de grens in Duitsland gehuisvest te worden. Dit maakt het ingewikkeld voor de instanties die verantwoordelijk zijn voor controle en toezicht om grip te krijgen op deze vorm van uitbuiting.
Niet alleen is het lastig te bewijzen wanneer er sprake is van uitbuiting, ook de sterke versplintering van de verantwoordelijkheden van verschillende autoriteiten op het gebied van toezicht en controle maakt het moeilijk overtreders aan te pakken. Zo verschillen de Nederlandse en Duitse aanpak van elkaar, maar is ook de staatsinrichting aan weerszijden van de grens zo verschillend dat Nederlandse en Duitse instanties over en weer vaak geen tegenhanger hebben. Een lastige puzzel waar geen nationaal beleid voor bestaat.
Burgemeester van Oost Gelre Annette Bronsvoort:
“We moeten voorkomen dat we los van elkaar proberen hetzelfde probleem op te lossen. Daarvoor hoeven we niet te wachten op wetswijzigingen of een politiek signaal van bovenaf. Als lokale overheden kunnen we nu een eigen bijdrage leveren. Bovendien zijn de problemen in grensgemeentes in een aantal opzichten uniek. We redden het dus niet met nationale maatregelen. We moeten zelf een slimme praktische aanpak voor het grensoverschrijdende systeem van uitbuiting ontwikkelen.”
Praktische maatregelen
Om de samenwerking tussen de Nederlandse en Duitse controle-instanties te verbeteren, starten de EUREGIO, de Kreis Borken, de gemeente Enschede en de gemeente Oost Gelre een Interreg-project. Met een looptijd van twee jaar moet het project de samenwerking tussen verantwoordelijke Nederlandse en Duitse overheden en autoriteiten versterken en vereenvoudigen.
Ornungsdezernentin van de Kreis Borken Dr. Elisabeth Schwenzow:
“We vinden hier het wiel niet opnieuw uit. Er bestaan al langer grensoverschrijdende controles in de grensregio. We merken alleen dat deze een hoge personeelsinzet vragen en moeilijk te organiseren zijn. Ook zien we allerlei nieuwe maatregelen op ons afkomen in Nederland en Noordrijn-Westfalen. Hier moeten we elkaar ook goed over informeren. Met dit project willen we vooral praktisch kijken naar wat haalbaar is, zoals kleinere controles, kortere communicatielijnen en betere afstemming tussen de betrokken overheden. We organiseren daarom ronde tafelbijeenkomsten met onder meer Nederlandse en Duitse gemeenten, de Kreis Borken, de Arbeidsinspectie, de politie, het RIEC-Oost-Nederland en de Arbeitsschutz.”
Een pragmatische insteek dus, waarmee de projectpartners misbruik van de grens als instrument voor uitbuiting willen tegengaan.
Adjunct directeur-bestuurder van de EUREGIO Dinand de Jong voegt toe:
“Grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van veiligheid is van groot belang. Een gedegen samenwerking tussen Nederlandse en Duitse overheden op verschillende bestuursniveaus is echter niet altijd makkelijk. De verschillen in verantwoordelijkheden en bevoegdheden van Nederlandse en Duitse overheden zijn nou eenmaal groot. Tegelijkertijd kunnen we het ons niet veroorloven los van elkaar te opereren. We moeten dus deze verschillen overbruggen en een praktische samenwerking tussen de betrokken overheden optuigen. Dat we dit project nu samen hebben opgezet is daarin een hele goede stap.”
Over het Euregionaal Netwerk Arbeidsmigranten
Het project Euregionaal Netwerk Arbeidsmigranten is tot 1 juli 2025 onderdeel van het Interreg VI-programma Duitsland-Nederland en wordt ondersteund door de Europese Unie, de provincie Overijssel, de provincie Gelderland, de Kreis Borken, de gemeente Oost Gelre, de gemeente Enschede en het Ministerium für Wirtschaft, Innovation, Klimaschutz und Energie (MWIKE) van Noordrijn-Westfalen.
