De commissie Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling van de EUREGIO heeft in zijn recente vergadering vakinhoudelijke informatie ingewonnen over het actuele thema stikstof. Professor Chris Backes, hoogleraar Omgevingsrecht aan de Universiteit Utrecht, was uitgenodigd om het vraagstuk stikstof en Natura 2000 gebieden in een Nederlands-Duits perspectief nader toe te lichten.
Dinand de Jong, adjunct directeur-bestuurder van de EUREGIO licht de uitkomst van de vergadering toe: “De commissie adviseert dat de EUREGIO een informerende rol op zich zou moeten nemen op het gebied van stikstof in een grensoverschrijdende context, met de accenten op verschillen in regelgeving en mogelijke toekomstscenario’s.”
Chris Backes vertelde in zijn lezing dat naar Europese regelgeving kritieke waarden voor stikstofconcentraties zijn vastgesteld. Deze kritieke waarden zijn de meetpunten waarboven blijvende schade aan natuur niet uitgesloten kan worden. Ter bescherming van natuurgebieden mogen stikstofwaarden deze kritieke grens niet overschrijden. De meetmethoden verschillen echter per land.
25 km-grens
Zo wordt in Nederland bij een bron van stikstofuitstoot, zoals een bouwproject, gekeken naar de cumulatieve stikstofuitstoot binnen een straal van 25 kilometer. Als dit bouwproject ervoor zorgt dat de stikstofuitstoot binnen dit gebied de kritieke grens overschrijdt, dan kan het project niet doorgaan. Bovendien wordt in deze metingen ook stikstofuitstoot uit het buitenland meegenomen. Dit leidt in de grensregio tot de bijzondere situatie waarbij uitstoot van over de grens ook in lokale metingen wordt meegenomen, zodat in enkele situaties zelfs bij een complete uitstootstop, de kritieke grens nog altijd zou worden overschreden door stikstof uit het buitenland. Het is Nederlandse gemeentes langs de grens er daarom zeer aan gelegen hierover in overleg te treden met hun Duitse partners over de grens. Overigens staat de 25 km-methode op dit moment in Nederland ter discussie door een verwachte uitspraak van de Raad van State.
Verschillende interpretaties van kritieke waardes
In Duitsland is het probleem op dit moment minder acuut, aldus de professor. Dit komt doordat er verschillende juridische interpretaties bestaan van de Europese wetgeving omtrent stikstofuitstoot. Zo kunnen bronnen van beperkte stikstofuitstoot worden ontzien door het gebruik van drempelwaardes, waar beneden er niet gemeten wordt. Het Europees Gerechtshof heeft hierover uitgesproken dat het gebruik van drempelwaardes is toegestaan, mits deze niet tot de overschrijding van kritieke waardes leiden. Waar vervolgens de Nederlandse rechter heeft vastgesteld dat deze theoretische overschrijding niet uitgesloten kan worden, kan dit volgens de Duitse rechtspraak wel. Dit interpretatieonderscheid zorgt ervoor dat het probleem in Duitsland minder merkbaar is dan in Nederland, ondanks een relatief hoge cumulatieve uitstoot aan de Duitse zijde van de grens.
Zo komt het voor dat de grenswaarde in Nederland beperkt is tot vrijwel 0. Dat betekent dat zelfs een uitstoot van 0,001 mol wordt getoetst op schadelijkheid voor de natuur. De drempelwaarde in Duitsland bedraagt 21,4 mol (0,3 kg stikstof/per hectare/per jaar). In Duitsland kan er dus 21.400 keer zoveel stikstof uitgestoten worden dan in Nederland, voordat er getoetst wordt op natuurschade.
Aangezien deze situatie zich in de toekomst kan veranderen, zoals in Nederland en Vlaanderen, is het van belang dat ook in Duitsland de politiek zich voorbereidt en zich niet laat verrassen. Daartoe is samenwerking met de Nederlandse partners van groot belang.
Kritieke waardeoverschrijding stikstofuitstoot Europa © ESRI