Het Euregionaal Netwerk Arbeidsmigranten heeft als doel de aanpak van uitbuiting van arbeidsmigranten in de EUREGIO in een grensoverschrijdend kader te versterken. T/m juni 2025 ontving dit initiatief subsidie uit Interreg VI A. De EUREGIO was leadpartner van dit Interreg-project en coördineerde de projectactiviteiten. Verdere partners in het project waren de gemeente Enschede, de gemeente Oost Gelre en de Kreis Borken. Zij blijven na beëindiging van het Interreg-project actief in de samenwerking in het ontstane netwerk, dat de EUREGIO blijft faciliteren.
Al jaren komen arbeidsmigranten uit Oost- en Zuidoost-Europese landen naar Nederland en Duitsland om te werken in verschillende sectoren zoals de logistiek, de tuinbouw en de vleesindustrie. Door de krappe arbeidsmarkt is de vraag naar arbeidskrachten toegenomen en wordt er steeds vaker een beroep op uitzendbureaus gedaan om personeel te kunnen vinden. Door de krappe woningmarkt is het bovendien moeilijk om goede huisvesting voor nieuwe werknemers te organiseren. Uitzendbureaus zijn op dit verschil in vraag en aanbod ingestapt door de werving, het transport en de huisvesting van arbeidsmigranten geheel te verzorgen.
Helaas is dit systeem gevoelig voor misbruik, doordat arbeidsmigranten tijdens hun verblijf zeer afhankelijk zijn van deze uitzendbureaus. Het transport vanuit eigen land naar Nederland en Duitsland, het woon-/werkverkeer gedurende verblijf, onderdak en administratie worden allemaal door het uitzendbureau verzorgd. Een situatie waar een paar uitzendbureaus ernstig misbruik van weten te maken. Het komt voor dat uitzendbureaus loon inhouden voor ondoorzichtige administratieve kosten, arbeidsmigranten bij ziekteverzuim op staande voet ontslaan, te hoge huren rekenen voor woningen met slechte hygiëne en zonder stroomvoorziening of zelfs honderden euro’s per maand voor een matras vragen.
Zowel in Nederland als in Noordrijn-Westfalen hebben de overheden inmiddels maatregelen genomen om de uitbuiting van arbeidsmigranten te bestrijden. Zo hebben Nederlandse uitzendbureaus een certificeringsplicht en worden zij periodiek gecontroleerd op hun loonadministratie, belastingaangifte en verhuurderschap. In Noordrijn-Westfalen mogen werkgevers in de vleesindustrie niet langer gebruik maken van uitzendbureaus en hebben gemeenten meer mogelijkheden gekregen om op te treden tegen slechte huisvesting van arbeidsmigranten.
Bijzondere situaties ontstaan langs de grens, waar arbeidsmigranten regelmatig in dienst treden bij Nederlandse bedrijven, om vervolgens over de grens in Duitsland gehuisvest te worden. Dergelijke constructies maken het ingewikkeld voor de instanties die verantwoordelijk zijn voor controle en toezicht om grip te krijgen op uitzendbureaus die zich schuldig maken aan uitbuiting. Goedkopere vastgoedprijzen in Duitsland spelen een rol in de keuze van Nederlandse uitzendbureaus om arbeidsmigranten over de grens te huisvesten. Ook het gebrek aan een efficiënte afstemming tussen Nederlandse en Duitse overheden maakt dat het aantrekkelijk is voor uitzendbureaus om de grens op te zoeken.
In de grensoverschrijdende afstemming van maatregelen en handhaving in de grensregio valt dan ook nog een wereld te winnen. De verantwoordelijkheden van verschillende autoriteiten op het gebied van toezicht en controle zijn sterk versplinterd. Dit maakt het moeilijk overtreders aan te pakken. Zo verschillen de Nederlandse aanpak en de Duitse aanpak van elkaar. Ook is de staatsinrichting aan weerszijden van de grens zo verschillend dat Nederlandse en Duitse instanties over en weer vaak geen tegenhanger hebben.
Met dit project hebben de partners de verschillende betrokken overheden en handhavingsinstanties aan beide zijden van de grens bij elkaar gebracht. Hierdoor kregen we beter inzicht in het grensoverschrijdende systeem van de uitzendbureaus en om gezamenlijke afspraken te maken over de handhaving tegen uitbuiting. De verschillende betrokken partners zijn onder andere gemeenten, de Nederlandse Arbeidsinspectie, het RIEC Oost-Nederland, de politie, de Kreis Borken, Steuerfahndung en de Stichting Normering Flexwonen (SNF).
Tussen juni 2023 en juni 2025 werden vier rondetafelbijeenkomsten georganiseerd, waar inzichten werden uitgewisseld, werkafspraken werden gemaakt en maatregelen werden bedacht. De EUREGIO coördineerde de ronde tafels, bereide deze voor, hield zich bezig met de nodige netwerkvorming en verzamelde en deelde inzichten van het uitbuitingssysteem.
Op deze manier ontwikkelden de betrokken partijen praktische maatregelen in aanvulling op de landelijk getroffen maatregelen en geïntroduceerde instrumenten, toegespitst op de grensoverschrijdende situatie.
Tussen 2023 en 2025 vonden jaarlijks meerdere huisvestingscontroles plaats in verschillende gemeenten in de Kreis Borken. Bij de meeste inspecties was de Nederlandse Arbeidsinspectie betrokken. Daarnaast werden contacten gelegd met het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken en werden afspraken gemaakt met de Stichting Normering Flexwonen, om informatie uit te wisselen.
Het project Euregionaal Netwerk Arbeidsmigranten was onderdeel van het Interreg-programma Deutschland-Nederland en werd ondersteund door de Europese Unie, de provincie Overijssel, de provincie Gelderland en het Ministerium für Wirtschaft, Industrie, Klimaschutz und Energie (MWIKE) van Noordrijn-Westfalen. Andere medefinanciers zijn gemeente Enschede, de gemeente Oost Gelre en de Kreis Borken. Twee jaar werkten de partners samen aan de verbetering van de leefomstandigheden van arbeidsmigranten in de grensregio. De EUREGIO, de gemeente Enschede, de gemeente Oost Gelre en de Kreis Borken gaan door met het Euregionaal Netwerk Arbeidsmigranten. De projectpartners ondertekenden op 4 juni 2025 een Letter of Intent, waarmee zij besloten het Euregionale netwerk te bestendigen.
Nederlands-Duitse inspectie van woonruimte voor arbeidmigranten.
