Door prof. dr. Gert-Jan Hospers
Wie aan grenzen denkt, denkt – zeker tegenwoordig – vaak aan barrières: conflicten, controles en complexe procedures. Oorlogen om stukken land, agenten die auto’s aanhouden om te checken en bureaucratische rompslomp als je in het buitenland wilt gaan werken. Tegelijkertijd biedt de grens kansen, hoe raar dat op het eerste gezicht ook klinkt. Want ga maar na: waar verschillen samenkomen, ontstaat er tevens ruimte voor vernieuwing.
Er zijn tal van voorbeelden, ook uit de Nederlands-Duitse context. Zo ontmoeten Dutch design en Duitse degelijkheid elkaar al jaren in de bouwsector. Architecten en aannemers slaan de handen ineen en creëren woningen die het beste van twee werelden combineren. Ook in de gezondheidszorg zien we grensoverstijgende meerwaarde: in sommige delen van de Achterhoek kan het zomaar zijn dat er bij een noodgeval een Duitse ambulance voor komt rijden als die sneller ter plaatse kan zijn. Handig, efficiënt en bovenal menselijk. Want zoals een hulpverlener het eens treffend onder woorden bracht: “Als iemand naar zijn hart grijpt, is dat in Nederland niet anders dan in Duitsland.”
Voor een ander voorbeeld van Nederduitse synergie moeten we 75 jaar terug in de tijd. Want wist u dat de legendarische VW-bus, ook wel bekend als de Bulli, een Nederlands-Duitse co-creatie is? In 1947 bezocht importeur Ben Pon de fabriek van Volkswagen in Wolfsburg om te praten over de invoer van de Kever. Daar viel zijn oog op de Plattenwagen, een eenvoudig transportwagentje met Kever-techniek onder de motorkap. Het voertuig was niet geschikt voor de openbare weg, maar zette Pon aan het denken, omdat hij ervan overtuigd was dat er in Europa een grote behoefte aan bedrijfswagens was. Tijdens een volgend bezoek aan de fabriek schetste hij in zijn agenda een alternatief ontwerp: een VW-bus met de cabine voorin en een gesloten laadruimte achterin. Die schets – opgenomen in de collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam – werd de basis voor de VW Transporter uit 1950. De Bulli werd een icoon van de wederopbouw, ondernemersgeest en hippiecultuur. Een Nederlands idee, uitgewerkt in Duitsland – een schoolvoorbeeld van hoe één plus één niet twee, maar drie kan worden.
Innovatie ontstaat vaak op het snijvlak van verschillen: juist een afwijkende visie stimuleert creativiteit. Maar synergie komt niet vanzelf, ook niet in grensregio’s. Samenwerking over de grens vraagt energie, geduld en vertrouwen. Productief samen aan de slag gaan lukt pas als je elkaar eerst ontmoet, aftast en leert kennen. Gelukkig zijn er tal van Europese fondsen die dit proces ondersteunen. En wie aan de grens woont, heeft een unieke kans: de ander bevindt zich letterlijk om de hoek. Het is aan ons om die kans te grijpen – niet met grote woorden, maar met nieuwsgierigheid, lef en concrete ideeën, net zoals Ben Pon met zijn schets van de Bulli. Zo beschouwd is de grens niet het einde van een land, maar het begin van iets moois.
